Pchły (Siphonaptera, Aphaniptera) – rząd owadów zaliczanych do podgromady owadów uskrzydlonych, wtórnie bezskrzydłych. Posiadają ciało bocznie spłaszczone, silnie rozwinięte odnóża, umożliwiające im długie skoki. Narządy gębowe pchły są typu kłująco-ssącego, całe ciało pokrywa twardy oskórek ze szczecinkami lub ząbkami skierowanymi do tyłu. Pchły osiągają wielkość od 1 do 6 mm a nawet do 10 mm i są ciemno ubarwione. Rozwój osobniczy pcheł odbywa się z przeobrażeniem zupełnym. Są kosmopolitycznymi pasożytami zewnętrznymi ptaków i ssaków.
Najpospolitsze gatunki
- pchła ludzka (Pulex irritans)
- pchła szczurza (Xenopsylla cheopis)
- pchła piaskowa (Tunga penetrans)
- pchła kocia (Ctenocephalides felis)
- pchła psia (Ctenocephalides canis)
Cykl rozwojowy pcheł
Dorosłe pchły atakują zwierzęta i ssą krew. W ciągu doby potrafią jej wypić 20 razy więcej, niż same ważą. W przypadku braku swojego preferowanego żywiciela poszukują innych, na przykład ludzi. Po 1-2 dniach zaczynają składać jaja. Zależnie od gatunku jedna pchła w trakcie swojego życia może złożyć 600-2000 jaj. Najczęściej są składane na skórze (w sierści) zwierzęcia, a następnie spadają z niego w miejscach jego przebywania. Wykluwające się z jaj larwy chowają się w miejscach, gdzie światło nie ma dostępu; w mieszkaniach np. w dywanach, wykładzinach czy pod meblami. Żywią się między innymi odchodami dorosłych osobników, przypominającymi czarne ziarenka piasku. Larwy przekształcają się w kokonach w dorosłe osobniki. Jeśli w środowisku znajdują się żywiciele (zwierzęta), wytwarzane przez nich wibracje podłoża i ciepło powodują, że pchły uwalniają się z kokonów i atakują. Pchły zamknięte w kokonach potrafią przeżyć parę miesięcy, czekając na żywiciela.
Zależnie od temperatury cały cykl rozwojowy (1-4) trwa nie dłużej niż 2-3 tygodnie. W niskich temperaturach cykl rozwojowy pcheł jest zahamowany.
Problemy zdrowotne powodowane przez pchły
- Wywołują alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS).
- Przenoszą tasiemce psie (Dipylidium caninum) u psów, kotów i ludzi, a zwłaszcza małych dzieci.
- Doprowadzają u młodych zwierząt do znacznej utraty krwi i anemii.
- Roznoszą zarazki chorobotwórcze (dżumy, tularemii, wąglika, riketsje gorączki śródziemnomorskiej i endemicznego duru mysiego oraz wirusa białaczki kociej - ang. FeLV).
Zwalczanie pcheł
1. Środki o niskiej skuteczności (prewencyjne)
- Częste odkurzanie.
- Szampony przeciwpchelne.
- Pudry przeciwpchelne.
- Obroże przeciwpchelne.
2. Środki o umiarkowanej skuteczności
- Usunięcie i wypranie lub umycie w wodzie z octem wszystkich tkanin, np. dywanów, narzut, znajdujących się w pomieszczeniach zasiedlonych przez pchły (patrz punkt 3. cyklu rozwojowego pcheł).
- Zastosowanie uniwersalnych preparatów owadobójczych w aerozolu przeciwko owadom biegającym (działają prawie wyłącznie na dojrzałe osobniki).
3. Środki o dużej skuteczności
- Proszki owadobójcze rozsypywane w ciemnych miejscach mieszkania, np. pod łóżkami (patrz punkt 3 cyklu rozwojowego pcheł).
- Nowoczesne krople typu SPOT ON, wcierane w punkty na ciele zwierząt domowych, porażające system nerwowy pcheł.
- Nowoczesne aerozole lub atomizery owadobójcze.